Blog

Afl. 34 Madama eert Dali in haar Requiem

Klik HIER voor YouTubefilmpje

Ida: Madama. Vandaag gaan we het hebben over een Requiem voor Dali. Bijzonder is dat je dat Requiem al gemaakt hebt voordat hij was overleden, namelijk in 1988. En waar komt die fascinatie voor Dalí bij jou vandaan?

Madama: Nou, het is een combinatie eigenlijk. Inderdaad heb ik het al voorvoeld. En ja, niet dat het nou zo moeilijk was hoor, want hij had al Parkinson en er waren natuurlijk al een soort van berichten. Maar ik was toen heel erg bezig, ik had een uitnodiging voor een expositie, ik had een galerie Villa Baranka. Daar gaan we later nog weer eens uitgebreid over hebben en toen kreeg ik ook een aanbod om dus de gravures en etsen van Dali te exposeren. En toen maakte ik het project A Dali Adama en dat is eigenlijk een enorm groot ding geworden.

Omdat de fascinatie was vooral dat hij in een tijd waarin toch meer het abstracte enzovoort aan het opkomen was, hij heel erg juist naar de figuratie ging en naar een bepaald soort trans religieus ook wel religieus bepaalde manier, maar dus de Christus, zou ik dus nu zeggen als Modern sacred artist, hij het sacrale zocht in de kunst. Maar dat was ook wel weer in contradictie, want het was natuurlijk ook een tijd van juist het seksuele waar hij zo bijna geobsedeerd door was of niet bijna. Maar goed, we gaan straks misschien nog dieper op in. Dus dat aspect van sacraal en tegelijkertijd dus de omzetting van de gewone realiteit. Hij was eigenlijk één van de eersten, hij noemde dat de paranoïde criticism. Nou ja, had hij allerlei namen voor. Ik had het natuurlijk allemaal bestudeerd toen. Waarin hij dus altijd de meer dimensionaliteit van een afbeelding, maar uiteindelijk natuurlijk van de werkelijkheid zag. Dus hij bestudeerde ook de atomen. In die tijd nog, ook een soort doorbraak. Atomen is eigenlijk energie. Nou, dat zijn dingen die hem allemaal bezighielden. Wat mij natuurlijk ook heel erg aansprak als performer was, dat hij natuurlijk een perfecte performer was en ook dat eigenlijk, nou ja, een heel essentieel onderdeel was van zijn kunst.

Ida: Ja, want mensen zullen de naam Dali zeker wel kennen en waarschijnlijk ook wel afbeeldingen van zijn werk. Maar jij hebt zelf, je refereerde er heel kort even aan, negen werken gemaakt die gebaseerd zijn op zijn leven. Tenminste dat zeg ik nu maar even. En ik vroeg me af mensen kennen Dali als surrealist? Heeft dat ook nog invloed op jou gehad? Dus eigenlijk twee vragen ineen.

Madama: JaNou ja, surrealist. Hij was zelf eigenlijk getranscendeerd daarin. Kijk, hij vond één ding en het was gewoon. Ik ben Dali, de goddelijke. En het is in die tijd al helemaal natuurlijk, toch bijna blasfemisch. Of dat mensen denken nou ja, die is echt krankzinnig. Waar hij ook meespeelde, hij speelde natuurlijk ermee dat hij krankzinnig was. Maar kijk, nu zijn wij dus veel meer bewust van de I am Divine. I am the light. I am that I am, die woorden. En niet dat ik dat toen ook precies allemaal wist zoals ik het nu weet. We praten dus over 1988. Ik voelde heel erg aan dat hij boven het banale wilde uitstijgen. En tegelijkertijd ook een, ja bijna een voyeur was van de banale werkelijkheid. Er zijn ook natuurlijk eindeloze verhalen hoe hij al die orgieën en noem het op organiseerde. Nou ja, je kan het zo gek niet bedenken. Maar surrealistisch? Ja. Het was voor hem eigenlijk niet zozeer het surrealisme, maar het, wat ik al zei, het meerdimensionale.  Dus er zijn prachtige afbeeldingen dat je dan kijkt is dit nou bij wijze van spreken iemand met een das. En daar blijkt dan bij wijze van spreken een hele andere werkelijkheid in te zitten zo. Ik weet niet meer precies uit mijn hoofd. Ik heb al die boeken. Maar hij schilderde altijd dwars door de dingen heen. Maar ook weer dat soort aparte ervan, ook gewoon. Dus dan keek hij gewoon uit zijn raampje in Cadaques en dan zag hij daar die rotsen. Daar ben ik ook allemaal geweest. Ik ben overal waar hij toen was, heb ik helemaal onderzocht en het was gewoon uit zijn raampje. En dan zag je inderdaad die fantastische rotspartijen uitstijgen boven de zee. En daar zag hij dan een Rinoceros in en noem het allemaal op. En dus het is niet zozeer surrealisme, maar ook het, eigenlijk het trieste ook van de mens, want het was altijd met krukken. Dus het was altijd zoals ook die bekende camembert kaas. Dan had hij camembert en ineens zag hij dat het de tijd is. En dat schildert hij dan ook, het smelten van de tijd. Maar wat is tijd eigenlijk? Dus dat zijn allemaal dingen die hem enorm bezighielden. Maar ook allemaal dus heel dicht bij hemzelf. Het ging hem om niet een stroming te zijn, behalve dan Dalí zelf. En ja, het is een fenomeen wat denk ik steeds meer kan worden begrepen als: hij wilde zijn meerdimensionaliteit en zijn genialiteit in dienst stellen. En dat is toch wel iets waar ik absoluut in geloof, in alles wat hij echt heeft gedaan. Dat is toch het geloof in God, is natuurlijk weer zo groot gezegd, maar het was in die tijd echt not done om het zo maar eens te zeggen. Maar hij was toch wel echt van binnenuit wist hij gewoon het Koninkrijk Gods. Of het gaat om zelfrealisatie. En hij heeft ook bijvoorbeeld een autobiografie geschreven, niet zo van ik ben daar en daar geboren, maar maakte gewoon zijn eigen paranoïde werkelijkheid. Dus hij wist toen al hij I Am a co-creator. En ik denk dat Gala op haar manier, die natuurlijk ook heel spiritueel was, maar ook natuurlijk hele andere kanten had. Dus ja, hoef ik misschien niet allemaal over uit te weiden, maar hij heeft ook heel veel verdriet gehad. En nou ja, op het laatst dus die Parkinson. En dat was eigenlijk ook voor mij dat Requiem. Hoewel ik toen nog niet precies wist mijn functie als medium. Maar ik had heel erg het gevoel dat ik, ja, een soort kosmisch vrouwelijk gewelf van troost moest maken. Wat ook de functie is van het Requiem, de rust geven omdat hij, ik denk met iemand die zoveel impact heeft gehad en nog steeds en ook zoveel prachtige dingen geschilderd heeft. Want het is helemaal niet mijn stijl. Nee, het heeft eigenlijk niks met mijn stijl te maken, maar ik bewonder zijn verdieping in die meerdimensionaliteit. Maar het heeft dus totaal niks te maken met mijn werk. Ik vind bepaalde dingen ook gewoon lelijk. Maar daar gaat het helemaal niet om.  Het gaat er mij om dat hij meerdimensioneel is. Dat is eigenlijk het beste woord wat ik kan zeggen en dat vind ik ook een beter woord voor hem dan surrealistisch. Dus hij deed niet alleen maar iets om vervreemding op te wekken. Ten eerste zag hij het echt zelf zo. En als we nu weten dat er dus meerdimensionaliteit is en dat je dingen van alle kanten tegelijkertijd kunt zien en parallelle universa en alles wat we nu weten, dan denk je ook van ja, hij leefde in die wereld en het was voor hem niet zozeer surrealistisch, het was voor hem reëel.

Ida: Ja, want dat vind ik interessant, inderdaad jouw stijl is totaal anders. Maar als ik het zo hoor, dan is het veel meer een bepaalde, ik zal maar zeggen levensfilosofie die hij er op nahield. Met name dus die meerdimensionaliteit en dat erkennen van het goddelijke in zichzelf dat jou ook heeft gefascineerd, aangetrokken. En je hebt dus dat Requiem gemaakt en dat bestaat uit tekst en ook uit werken zelf. Kun je iets vertellen over hoe je tot die werken en die beelden die daarin zitten bent gekomen?

Madama: Nou ja, kijk ik wil eigenlijk de essentie van wat ik van Dalí vind, is dat hij een alchemist is. Ik was in die tijd al bezig met rood wit zwart. Of eigenlijk zwart wit rood moet ik zeggen. En dat zijn de kleuren van de alchemie zoals ik ze dan ook in Hemelpoorten later heb gebruikt. Dus nigredo, albedo, rubedo, dat zijn de drie fasen. Er zijn natuurlijk wel tussenfasen nog. Maar even zo, dat zijn toch de hoofdfasen waarop je eerst vanuit het donker komt. Hij was ook heel duidelijk met die dieptepsychologie bezig  dat is die hele seksuele kant en die krukken en al die dingen die hij dus allemaal schilderde. En die vervreemding in de zin van ja de mens is echt niet wat hij lijkt, maar heeft allemaal laadjes. Hij schildert ook allemaal laadjes hè? Dat is de tijd van Freud. En ja, God, hij was aan het ontdekken van ja, wat is de mens? Allemaal laadjes die allemaal geheime dingen herbergen. Nou dat is dus heel interessant. Dus dat in die nigredo fase, die donkere fase dan daarna die witte fase komt, waarin hij dus inderdaad naar dat sacrale wil gaan. Hij schilderde ook prachtige kristallen en die atomaire wereld, dat de dingen niet zijn wat ze zijn. Je kan er doorheen kijken. Dus die kristallen wereld en ook die bewondering voor bijvoorbeeld een Vermeer,  hij was heel erg op, heel natuurlijk en precies schilderen. Maar Vermeer, ja, dat kon niemand boven Vermeer. Ook hij niet hè. Dus dat was ook weer die bewondering voor dat perfecte, dat schone, dat wonderschone. En dan de Rubedo fase was eigenlijk toch dat hij die God realisatie wilde. Dus hij heeft ook prachtige Christus geschilderd. Nou, dat is echt een oer archetype geworden. Niet met een kruis, maar echt die kubussen, ook weer die meerdimensionaliteit en het brood hè. Dus het heilige brood van het leven en de wijn van het zijn. En dat zit allemaal in die voor hem toen toch wel eenzame weg. Want ja, je kunt zeggen de schaduwkant was dat hij rechts was en dat hij markies wilde worden. Dus een uiterlijke erkenning nog van het koninklijke in jezelf. Kijk, dat hoef ik niet meer en kan je ook heel veel kritiek op hebben, enzovoort. Maar daar gaat het niet om. Voor hem was het op dat moment de uitdrukking van: Een kunstenaar is een heilig iemand, die heeft iets te zeggen en die moet het voorwerp, het object, de objectieve werkelijkheid heiligen. En dat is natuurlijk wat mij aansprak en dat zie je ook in mijn Requiem, dat ik daar ook naar refereer. Hij heeft ook een fascinatie voor de dood, omdat hij had dus een dubbel. Het komt ook in dat gedicht voor, want daarvoor was er een kind geboren en die heette ook Salvador. Dus hij dacht altijd ja, wie ben ik nou? Ben ik nou Salvador? De dode of de levende? Los van dat, Salvador is natuurlijk ook de Verlosser. Dus allemaal dat soort menging van het diepste onvermogen in de mens en met name rond die seksualiteit. Want ja, die Gala, zijn vrouw die is toen later ook een heel eigen weg gegaan. En hij zat ondertussen met die Parkinson, dus het is ook best wel hoe rijk hij ook was. Heeft hij natuurlijk toch niet ergens het koninklijke, wel in zichzelf, maar toch niet samen met zijn vrouw Gala kunnen realiseren, wat hij natuurlijk heel graag had gewild. En daar kom ik straks nog op terug over Figueras.  Waarom die toch alleen is begraven in Figueras, zijn museum?

Ida: Ja, Figueras, Madama, jij bent daar geweest, ver voordat er rijen stonden en je waarschijnlijk nu kaartjes van tevoren moet kopen. Vertel eens, hoe was dat toen?

Madama: Ja, dat was ook weer wat ik je al zei, dat hij en dat dat is ook trouwens een herkenning met mij. Dus ik wil eigenlijk een Madama Movement, Modern Sacred Art. Dus ik wil ook op een gegeven moment, dat mijn werk toch een heilige plek krijgt, een focus plek. Nou, hij had dat dus ook heel sterk. Hij wilde een museum. Ja, een museum, Ja, dat klinkt altijd zo. Maar voor hem ging het er ook om dat zijn oeuvre, als het ware de energieën die daarin zitten en de visie die hij had over ook de verbinding hemel aarde. Dus hij wilde ook een prachtige grote glazen koepel hebben, want het was in feite de wereld koepel, de hemel, in feite waarin de verbinding met het goddelijke, maar ook met de aarde. Dus precies die verbinding wilde hij. En hij heeft dus toen zelf heel veel tijd en geld geïnvesteerd, want dat was echt zijn eigen initiatief. Moet je voorstellen. Je kan het eigenlijk niet voorstellen, nu is hij zo beroemd en zo dit en zo dat. Nou, ik heb het gezien.  Het was gewoon een oud gebouw zou je bijna zeggen en wel een beetje met torentjes. Dus hij had daar ook allemaal soort ja, zoals die brooddeegjes van die schelpjes opgemaakt aan de buitenkant, wat ook heel normaal was vroeger in echte antieke gebouwen in koninklijke gebouwen, dus het moest een koninklijke uitstraling hebben. Maar hij maakt er dan wel weer iets absurds van. Het is vooral dat je binnenkwam, het was allemaal stoffig, ik zal het nooit vergeten. En ja, het was er wel, maar het was allemaal een beetje slonzig. En ja, ik vond het eigenlijk best wel heel leuk hoor, want je zag dus ook het concept wel met al die hele grote reuzen figuren. Maar het leukste was gewoon dat je zag, je zag het voor je hoe hij daar naartoe slofte  en om dan moeite te doen en financiën ook misschien. Ik weet niet precies hoe dat is gegaan, maar hoe belangrijk het is om de goddelijke Dalí, die natuurlijk ook al een beetje werd gezien als commercieel, want hij was een van de eersten die ook reclames deed. Nou nu doet iedereen het. Er waren de Dalí dollars, weet je wel? Dus hij was ook een beetje toch een soort figuur, aan de ene kant geëerd en aan de andere kant beschimpt ook zelfs daar in Spanje. En hij had ook bepaalde dingen en dat werd hem ook natuurlijk wel kwalijk genomen aan Madrid over gedaan, terwijl hij natuurlijk toch in Catalonië zit. Daar zat ook weer iets dubbels in allemaal, want ik wilde toen mijn project daar doen. Maar dat is allemaal nog gedoe met Madrid en Catalonië. Nou ja, je weet, die vrijheidsstrijd is  ook sterk. En hij was toch ook wel een echte Cataloniër. Maar op de een of andere meer, ik weet niet precies hoe het gegaan is, maar in ieder geval ook dat speelde dus dat hij gewoon de financiën niet kreeg en de medewerking ook niet vanwege Madrid Catalonië.  Het was net alsof je bij hem thuiskwam bij een man alleen die overal zijn voorwerpjes had, maar nog niet schoongepoetst.  Het was gewoon eigenlijk heel ontroerend.

Ida: En ja, dat moet toch in de jaren tachtig geweest zijn. Voor mijn tijd in elk geval.

Madama: Nou dat was dus '89, ben ik daar geweest en hij was toen al net overleden. Maar dat graf hij was ook nog niet eigenlijk erin. Het was ook veel later pas toen dat echt werd gemaakt. Maar hij is dus zelf begraven in Figueras. Maar de oorspronkelijk bedoeling was dat hij in zijn één van zijn paleizen daar maar daar is dus  Gala dan  wel alleen begraven later of eerder, maar in ieder geval hij is  alleen in zijn eigen museum, heeft hij dus die sarcofaag als markies dan. Daar staat ie. Maar het was ook geloof ik of hij was er al in of niet, maar het was allemaal heel onopvallend, dat weet ik wel. Dus het is natuurlijk ook een tijd geleden, maar het was indrukwekkend en dat vind ik dan zo ontroerend dat iemand ook die moeite doet om te zeggen Nou, ook architectonisch was het heel interessant en hij had natuurlijk al die wat hij allemaal uit Cadaques had. Al die autobanden heeft hij ook heel veel meegedaan. Ik ben ook trouwens in Cadaques geweest. Dat was prachtig, het was eerst een klein vissershuisje en toen werd hij rijker. Toen kwam er nog een vissershuisje en uiteindelijk heel luxe en prachtig. En daar heeft hij dus geleefd ja dat is nu ook natuurlijk super super super! Maar toen ik er was, was het ook weer gewoon. Je kon zo binnenlopen en ja was ook schitterend gewoon.

Ida: Ja Madama het is heel boeiend allemaal van hoe jij dat indertijd hebt gezien en beleefd. En toen heb je dus inderdaad ook dat gedicht gemaakt. En ik wil je vragen of je dat nu wil lezen.

Madama: Ja oké, ik zal het eerst lezen, want later zullen jullie het ook horen terwijl ik het zing. Dus ik heb het in ‘89 Ja, toen was ie net overleden. Heb ik in Amsterdam zo is het eigenlijk  in een boekhandel in Amsterdam tentoongesteld en uitgevoerd. Nou, daarna heb ik het eigenlijk ieder jaar gedaan en ook nog in 1999 de Weversingel hele rituelen gedaan. Ja was schitterend met objecten en omdat het voor mij zo belangrijk was, ik noem het Music from the unknown to bring you home. 

A Requiem for Dali

‘adali adama’

Requiem voor Dali, serie van 9 werken, gemengde techniek, op papier, 100 x 70 cm, 1988
De teksten staan in het werk geschrven.

1 
It is hard to find the key
lost in the fragments of ancient
times

2
The electronic paintings
of distorted vacuums
are calling thee

3
A transparent thread of silence
cloaked in sounds of unheard colours
are calling thee

Salvador Dali come to me
the cosmic womb with no roof
but your own released soul

4
No more layers of lust
no more saints of paint
but being being nothing but love

5
Embalming your shaking hands
taking your mask off to celebrate
the divine light of spiritual truth

6
Black for the blind
horrible for the hypocrites
false for the publishers
brilliant for the alchemist

7
The wisdom you so profoundly served
in the desert of secret sands
in search for your cosmic double

8 
Is calling you in the dynamics
of invisible dimensions of beauty
penetrating matter transformed in gold

9
Salvador Dali fly free
towards inward seas of infinity
it is finished now
thou art released.

Madama 1988

Madama: En toen ik dit schreef in '88 was het ook mijn Requiem. Dus ten eerste heb ik het ook laten vertalen in Spaans. En ook vaak met iemand die goed Spaans spreekt performt. Maar het was in '88 ook zoals ik al zei, Villa Baranka was ook het einde van mij. Ik heb toen die hele Villa Baranka moeten opzeggen wegens allerlei toestanden. En het is ook heel ja een beetje bitter allemaal afgelopen. Dus het was synchroon. Ik denk dat het ook zo gaat dat ik dus dat Requiem voor hem schreef, maar uiteindelijk ook voor mij Madama als ADali, Adama. Dus nu mag je ook jouw eigen diamanten werkelijkheid. Die zoektocht mag je vervolmaken, want ik was echt ook net als hij. Al die beelden, die Saints of Paint en noem het op. Je zag zijn hoofd helemaal shaken en zijn handen en alles en de hele wereld. Nou zo was het bij mij ook nadat ik dus al die jaren de galerie had gedaan, de eerste transculturele galerie in Amsterdam. Wat mij ook alles heeft gekost, letterlijk en figuurlijk. En dat was ook klaar, dus ik kon een nieuw leven beginnen.

Ida: Ja, ik kom toch even terug op het gedicht, want daar staat dus heel veel in die tekst. En die teksten, die heb jij ook verwerkt in de afbeeldingen.  En misschien is het goed om daar nog even naar te kijken van die afbeelding. Hoe heb je die vormgegeven in relatie tot die tekst?

Madama: Nou ja, gewoon heel letterlijk hè? Kijk bijvoorbeeld Ja, ik heb dus de saints of pains gezet. Dus die no more layers of lust en  je ziet dan ook een tijger waarop die op zit. En ja, dat is, je moet het gewoon zien en dat kan je ook zien op  de verschillende kanalen. Maar the wisdom you so profoundly served, Dan zie je dus inderdaad een kameel door die deserts of secret sands, dat is natuurlijk de tijd. En dan black for the blind, dat is eigenlijk één van de mooiste, vinden de meeste mensen. Dan zie je dat die zowel donker is als een het enige echte portret van hem. Dat zie je ook echt zo, die snor. Maar dat zie je tegen het zwart aan van die van die donkerte, van die deur, die  je ingaat. Maar ook een diepte die je niet had kunnen vermoeden, maar tegelijk door de omzetting van het zwart, het briljante en dat zie je allemaal false for the publishers is natuurlijk duidelijk. Hij werd heel veel vervalst. Er waren natuurlijk ook heel veel mensen die niks van hem begrepen. En bijvoorbeeld die vind ik ook zo mooi, je ziet hem ook op het laatst zie je hem dus ook uit die kist opstaan, als het ware. Salvador Fly Free en The Dynamics of Beauty dan zie je hem ook heel transparant zitten. Ja, je moet het zien. En het begin, ja, dat ben ik eigenlijk zelf. It's hard to find a key. En dat zie je dan, dat vrouwen portret dus dat de ziel die dwars door alles heen als een soort warrior, als een soort Amazon daar eigenlijk het hele universum wil veroveren door de weg te gaan van de alchemie.

Ida: Ja Madama je blijft me altijd weer verrassen, want hoe snel je dit ook allemaal even zegt, ik zie al gelijk weer hele nieuwe perspectieven in die werken die ik natuurlijk op verschillende exposities heb gezien. Onder andere hebben we een selectie daarvan geëxposeerd in de ECI Cultuurfabriek een paar jaar geleden. Maar ja, ik zie opnieuw weer hoe ongelooflijk gelaagd jouw werk is, want dat zeg je dan even snel. Zo van oh, dan zie je die vrouw als amazone en denk ik verhip, ja, dat bedoel je dus eigenlijk ermee. Weet je wel.  Dus het is echt zo interessant ook van dat portret met die deur, denk ik. Ja, dat portret, dat herken ik totaal. Maar van die deur? Nou, dat heb ik eigenlijk nooit gezien.

Madama: Ja, het is echt een meesterwerk. Kijk, ik heb hem toen echt geëerd en ik wou ook toen echt een heel realistisch. Ja, op mijn manier dan, realistisch portret. Maar wat ik heel bijzonder vind het was eigenlijk bedoeld als een project dat het dan in een mooie zwarte cover, soort doos met daarop een diamant. Daar heb ik ook heel veel ADali,  Adama, Adamas,  Adamas is diamant, want het ging bij hem ook om de diamanten werkelijkheid, wat natuurlijk te maken heeft met de onvernietigbare kern in jezelf. En dat was voor mij ook de leidraad, zowel voor het Requiem als voor het eren van Dali, dat hij toch heeft gezocht naar dat onvernietigbare zelf.

Ida: Ja Madama, we hebben het al een paar keer gezegd. Je hebt dus heel vaak performances gegeven met de afbeeldingen en dan de tekst gezongen. En we hebben een prachtige opname van 31 januari 1999. Dat is dus nog in Capelle Almadama in Amersfoort gemaakt. En dat is de opname waarin jij dus dit gedicht zingt. En dat doe je op een ongelooflijke Madama manier. Een ander woord is er niet voor. Maar het duurt even, het is dus niet een nummertje van 2 minuten. Maar ga ervoor zitten, ga ernaar luisteren, laat je onderdompelen. Er zitten ook hele mooie stukjes instrumentaal dat je alleen even de piano speelt. Super, dus heel veel luisterplezier gewenst. Luisteren via Youtube!

Madama: Oké, ja, het zijn negen coupletten, dus het is een Hommage aan iedereen die het briljante in zichzelf wil vieren.