Blog

Afl.40 Collages van de Ziel

Klik HIER voor Youtube filmpje

Ida: Madama. Vandaag staan we weer voor een hele interessante opgave. Namelijk, we hebben een paar collages uitgezocht en de eerste daarvan lijkt heel eenvoudig, maar heeft ook een hele diepe laag. En de titel daarvan is. 'Niets houdt mij meer tegen. Ik ben vrij om mij overal te bewegen'. En je zei net dat is ook een tekst die voorkomt in Hemelpoorten. Ja. Kun jij iets meer over die collage vertellen?

Madama: Nou, ten eerste is het in blauw. Ik heb Hemelpoorten gemaakt met het Spaanse blauw, dus de pigmenten die ik daar in Callosa en Sarria heb gekocht en daar heb ik Hemelpoorten mee gemaakt. Dus het orakelboek met 39 kaarten/ afbeeldingen. Die heb ik allemaal daar gemaakt en toen had ik gewoon nog wat verf over van die prachtige blauwe kleur. En toen, op een gegeven moment zag ik daar in de krant El País, een afbeelding van een soort mummie. Het is een mens, maar die is dan helemaal bijna als in een mummie. Ik weet niet meer de context waarom het daar stond, maar je voelde dus die omzwachteldheid. Ja, ik ben vrij, dacht ik. Ja, dat is het beeld erbij, dat je dus uit wil breken uit je zwachtels van pijn, je ingezwachteld zijn, je ingeperkt worden. Nou ja, dat hele gevoel van onderdrukking, verdrukking en dat is dus de collage geworden. In dat prachtige, prachtige astraal kosmische blauw van Hemelpoorten.Je ziet dan die collage en dan die tekst. Dat is de 02 kaart uit Hemelpoorten, waarin je dus duidelijk aanroept van 'ik ben vrij om mij overal te bewegen'. Ik ben een creatief wezen. Nou ja, zoiets. Een hele mooie aanroep om uit die machteloosheid te komen, net als een mummie dus nogmaals uit de layers of pain te komen.

Ida: Ja, en het mooie is je hebt ook een gedicht gemaakt. Dat heet Ritmische Cadans. Een van de regels daarvan sluit ook heel erg aan op dit thema, namelijk 'Weerstand, is de sprong naar veerkracht'. Maar misschien is het mooi om eerst dat gedicht nu te lezen.

Madama: Ja,  dat is een heel ander gedicht komt dus niet uit Hemelpoorten. Het is in 2012 gemaakt. In die tijd dat je net bezig was om je ritme, de ritmische cadans, de levens dans te gaan voelen.

Ritmische cadans, levensdans

Eb en vloed
voor en tegenspoed
het is om het even
dood doet leven

weerstand is de sprong
naar veerkracht

liefdesverdriet doet de ziel
verwond 
zich openen
voor de ware geliefde

alles is een spel
om het welzijn van
de levende te bevorderen
om vooral in het duistere dal toch
overal de schoonheid te verorberen.

Madama 2012

Ida: Ja, het is een gedicht wat heel erg appelleert aan levensvreugde en levensdans, dat zeg je ook al, maar ook aan die transformatie. En dat is natuurlijk wel één van jouw kernthema's. Misschien kun je daar nog iets meer over zeggen naar aanleiding van dat gedicht? 

Madama: Ik was toen ook heel veel bezig met dat idee van weerstand en veerkracht. Ik stelde mij altijd voor zo'n hele grote harde ijzeren veer. Zo, die dus helemaal zo naar beneden is gedrukt, die weerstand. En dan op een gegeven moment laat je het los. En dan die veerkracht. Dus dan zie je die veer en met veer bedoel ik dus echt een ijzeren veer. Zo een die dus ook in de ballpoint in het klein zit, maar ook bij allerlei machines in het groot. Maar het gaat erom je kunt hem indrukken dat geeft die weerstand, die voel je ook echt. En dat is ook weer dat  mummie gevoel, dat gemummificeerd zijn, dat ingezwachteld zijn door allerlei begrippen. En als je het dan loslaat dan komt er toch een energie vrij En dat is een heel belangrijk iets qua besef van transformatie. Want dat is eigenlijk het allerbelangrijkste, dat je ontdekt dat je dus niet hoeft vast te houden en niet klem hoeft te zitten in die weerstand. Dat het ook maar een mechanisme is zoals eb en vloed. Dus dat bedoel ik. Want ook dood doet leven. Dat klinkt natuurlijk heel gek, maar het is wel zo. Zowel in de natuur, de herfst, maar ook de graankorrel die sterft in de aarde en dan ineens zich vermeerdert tot een hele aar. Maar wel door te sterven. Het is een heel oud mythisch symbool wat veel gebruikt is o.a. door Demeter in de Griekse mythen.  Nou, dan hoef ik natuurlijk niet de hele kruisiging symboliek te noemen. Dus de dood, de opstanding, etcetera, maar ook die verwonding dus dat liefdesverdriet. Ik denk dat iedereen dat wel kent dat je tot het diepste van het diepste van jezelf gaat, maar dat er dan ook iets gebeurt waardoor je denkt ja maar wie ben ik dan? Hoe komt het dat ik daarin zo ver ben gegaan? Dus het is ook altijd een soort dood waar je toch in een diepere laag van jezelf komt en dan nog meer weet wie je zelf bent en eventueel waar je op moet letten bij een nieuwe geliefde als je die al zou willen. En dat andere is heel erg belangrijk, vind ik dat toch, dat bewustzijn. En dat heeft ook met transformatie te maken, dat het uiteindelijk gaat om het welzijn van de levenden te bevorderen. Dus er is niet zoiets stars als ik ga jou nou kwaad doen of ik ga nou alleen maar naar de negatieve kant van dingen zien. Oké, het is een absoluut aspect, eb en vloed, voor en tegenspoed. Maar uiteindelijk gaat het om die wisselwerking en vooral in het duistere dal toch de schoonheid te verorberen. Dat vind ik wel zo'n mooi woord: verorberen. Je ziet het voor je dat je dus inderdaad die gegevens hebt en zie het maar inderdaad als voedsel. En wat haal je eruit om toch uiteindelijk het welzijn eruit te halen dat het jou heeft gerijpt?

Ida: Ja, ik vind het ook een heel mooi, ik wil bijna zeggen, veerkrachtig beeld, want zoals jij dat nu net toelicht, dan zie ik eigenlijk dat je heel vaak, dan zit je helemaal bij wijze van spreken in elkaar en komt alles op je af. We noemen dat ook wel eens de druk van het bestaan en dan weet je ook even niet meer wat voor en wat achter is enz. Maar dat het eigenlijk een fase is dat je dat ook zelf moet gaan leren zien als een fase die voorbijgaat en dat in feite die druk weer leidt tot nieuw leven. En als je zo naar weerstand kan kijken, dan wordt het ook minder zwaar. Dan mag je er nog steeds doorheen gaan en het voelen maar het heeft dan ook weer een perspectief.

Madama: Nou, vooral dat perspectief is zo heel belangrijk, ook in deze tijd natuurlijk, met al die chaos en al die meningen en dit en dat. Belangrijk is dat jij je eigen centrum daarin, ondanks die verwondingen die je toch op een gegeven moment oploopt, dat je toch voelt van maar ik, mijn ziel is oneindig, Hij is onaantastbaar en er is zoiets dieps in mij wat leven heet en dat koester ik. Daar ga ik voor. Je kunt natuurlijk ook voor de chaos kiezen en het geweld en de martelingen die je dan, namens het leed van de wereld,  internaliseert. Maar je zult altijd toch uiteindelijk de balans en de rekening moeten afleggen van hoe kom ik hiermee verder? Want anders heeft letterlijk en figuurlijk de weerstand gewonnen.

Ida: Ja Madama, je zegt net de ziel is onaantastbaar en dat is ook onderdeel van een tweede collage die we hebben uitgezocht, waar ongelooflijk veel informatie in zit. Dus je ziet bijvoorbeeld Notre Dame de Bon Espoir ,Our Lady of Good Hope. Nou, dat sprak ons natuurlijk enorm aan. Ze is uit Dijon en we wonen in Maria. Hope of all places. Dus ja, je begrijpt dat dat enorm aanspreekt. Je ziet een afbeelding van een van jouw schilderijen van de serie Creative Process. Je ziet dus inderdaad die uitspraak 'De ziel van een mens is onaantastbaar'. Uit een tijdschrift. 

Madama: Nee niet van een mens. Er staat gewoon 'De ziel is onaantastbaar'. Dat vond ik zo apart dat gewoon zo’n uitspraak ineens, ik dacht in het NRC of zoiets staat, dan zie je dat en dan pak ik dat eruit. Snap je? En dan denk ik hé, dat kan ik misschien een keer gebruiken. En ook zie je dus daaronder die combinatie met zonnebloempitten. Dus de kern weer.

Ida: Oh ja, op die manier.  En ook nog een afbeelding van een van een ander schilderij of een hanging van jou. Een scroll Corpus Christi. Dat is een heel levendig geheel.

Madama: Ja inderdaad. Wat ik doe is eigenlijk van alles wat ik verzamel en wat me dan aanspreekt smeed ik op een gegeven moment tot een compositie. Heb ik al eerder gezegd, componeren is het ordenen tot een geheel, wat voor een ander waarschijnlijk misschien nog steeds chaos is hoor, maar in ieder geval een verhaal. En dan kan iedereen er zijn eigen verhaal van maken, alsjeblieft. Maar voor mij is het een soort scheppend bezig zijn met elementen die je inderdaad uit het dagelijks leven en uit kranten en je reizen zoals Dijon haalt. Dat was ook ongelooflijk die ervaring van die zwarte madonna's, we waren er toen ook heel erg mee bezig. En dan doe ik daarnaast bijvoorbeeld bloedwijn . Die kent iedereen waarschijnlijk wel, maar die heet dan Santa Sofia. Nou, mijn stichting heet Sofia Amor, maar ik werk en ben ook kanaal van Sophia Amor dus ja. En het bloed, dat spreekt natuurlijk aan. Bloedwijn. Nou en dat soort dingen naast dan die Zwarte Madonna en naast het scheppend bezig zijn. Op een gegeven ogenblik voel je dat het zo'n magisch geheel gaat worden. En dat is natuurlijk het fantastische van Collage als een soort mozaïek van tijdloze gebeurtenissen die toch op de een of andere manier heel herkenbare beelden hebben.

Ida: Ja Madama, je kan er heel boeiend over vertellen. Want collages, je hebt er enorm veel gemaakt, ook in heel veel verschillende kleurstellingen, om het maar zo te zeggen En ik wil toch wel graag weten wat betekenen nou eigenlijk collages in het geheel van jouw oeuvre?

Madama: Ja, nou, ik merk inderdaad dat ik nogal iemand ben die heel, heel erg precies met materie omgaat. Dus bijna fetisjistisch zou je kunnen zeggen. Of misschien is het wel Indisch, want ook al mijn partituren, de partituren zijn voor mij, mijn teksten, mijn gedichten en daar doe ik altijd een beeld bij. En dat beeld is ook altijd een collage. Eigenlijk het merendeel hè, want dan ga ik niet allemaal schilderijtjes maken, maar juist alles wat ik verzamel zo in de loop der tijd en soms ook tekeningen. Nou als ik dat allemaal zou fotograferen! Maar ik heb er zelf ontzettend veel aan. Als ik dan piano speel dan kijk ik naar die beelden. Dus voor mij zijn collages eigenlijk continu een soort, je zou kunnen zeggen, moNUmenten. Ze krijgen net als de assemblages of de kracht cirkels, ze krijgen dus een rituele waarde. Dus al die dagelijkse dingetjes die je dan tot een heel nieuw, verrassend geheel maakt, waardoor je ook denkt oh ja, nu zie ik ook het verband en ik vind het zo boeiend om vanuit alle info die op je afkomt dat je toch merkt: het vormt een geheel. En het is natuurlijk iedere keer een ander geheel, maar het heeft steeds een thema. Dus wat ik net al zei, bijvoorbeeld met die Corpus Christi en dan die schilder erin en dan: de ziel is onaantastbaar. En dan weer die zon, de goeie hoop enz. Nou ja, alles zit erin en ook qua kleur. En hoe krijg je het bij elkaar? Nou inderdaad, deze is toevallig van 2000-2007. Ik weet niet of ik altijd overal zo lang mee bezig ben, maar het staat ergens voor, voor jezelf en noem het dan maar, heelwording. Het is voor mij een enorme behoefte om, je zou kunnen zeggen een soort dagboek bij te houden. Ik noem het ook wel eens, de boekhouding van het gevoel. Het is een soort administratie, een soort balans opmaken. Letterlijk. Zoals je ook in de boekhouding een balans opmaakt tussen wat kan ik hiermee of wat kan ik er niet mee? Nou, dan gooi je het weg. Maar die spanning en dat enthousiasme dat je met allerlei diverse materialen toch een geheel kan maken. Het sluit heel mooi aan bij het gedicht wat ik nu zou willen lezen, omdat ik ook daarin zoiets heb willen verwoorden van al die dingen.

Madama: Het heet ook Het leven heeft mij aangeraakt. 

Het leven heeft mij aangeraakt,
mij geraakt-naakt
en gekleed in alle kleuren van de lente, 
van de zomer, van de herfst van de winter.

Het leven heeft mij gevoed met alle smaken 
van verre streken en omstreken
zo ben ik gelaafd met alle dranken 
en het frisse water van de Bron.

Zo ben ik gelaagd door alle ontmoetingen
met mensen goed en kwaad 
om de Ene in zijn diversiteit
te leren kennen en te wennen 
aan de strelingen en kastijdingen 
van het leven op aarde 
om uiteindelijk getransfigureerd
op te staan als transparant bestaan 
met het IK BEN als mijn naam.

Madama 19 januari 2022

Madama: En dat is eigenlijk het ultieme antwoord op die collages .Het is die transfiguratie om uiteindelijk  die Ene in alles, als het ware te kenmerken. Het is een soort mark. Van waar kan ik leven uit puren en het leven om het te vieren en niet om er verstard in te zijn.

Ida: Ja, eigenlijk in dit gedicht zit als het ware ook weer die ritmische cadans. Dus juist ook weer het overstijgen van de dualiteit en een gevoel van eenwording. En dat is iets wat jou ook heel erg bezighoudt he? 'Design for a new earth'. Dat is ook een thema en de naam van een andere collage. En misschien is het wel leuk om daar ook nog even aandacht aan te besteden.

Madama:  Wat ik al zeg in dat gedicht maar ook in de vorige afleveringen. Kijk, voor mij is het bewustzijn dat in al die diversiteit, in al die kleuren en geuren en smaken en omwentelingen en strelingen en kastijdingen en alles en nog wat, wat we al net zeiden voor het welzijn is, voor het welbevinden, voor het zelfonderzoek, et cetera, et cetera. Dat dus in al die elementen uiteindelijk een lijn in zit. En het is natuurlijk niet een lineaire lijn. Het is een lijn die er van alle kanten multidimensionaal op je afkomt. En waar jij dan op een gegeven moment, net als laten we zeggen een heerlijke groentesoep. Dat je uit allerlei groentes en stukjes ui en knoflook, maar ook een heerlijke wortel en dan heb je nog een stukje kool over en je maakt daar lekker met kruiden iets heerlijks van wat je van tevoren niet weet ook. Je denkt oh ja, dat heb ik nog over. Zo zijn natuurlijk altijd al de meest bijzondere gerechten ontstaan. En Indisch ook de nasi goreng en noem het op. Dus altijd uit een soort behoefte om iets tot een eenheid te maken dat je ook letterlijk daar, zoals je dat nu vaak zegt, ze kunnen er geen chocola van maken, vind ik altijd zo'n idiote opmerking. Maar ik wil juist wel chocola maken uit de gekste dingen. Zodat je dus op een gegeven ogenblik zegt Ja, maar dit prachtige hoofdstuk, dat is nu mijn scheppingsverhaal geworden. Ik heb de dingen herschapen. En dat is eigenlijk ook een belangrijk iets als je weet en dat is weer dat zaad wat ik had bij ‘de ziel is onaantastbaar.’ Wil niet zeggen dat de ziel niks kan voelen, maar wel dat die ziel op zich van een materiaal is gemaakt waardoor er altijd vernieuwing kan plaatsvinden. En dat is de onaantastbaarheid. Het kan niet kapot gemaakt worden. Het kan ingedeukt worden misschien. Het kan allerlei vormen krijgen, maar uiteindelijk is het onaantastbaar. Waarom? Het is van een materiaal gemaakt. Dat noemen we dan toch maar het godsgeschenk is oftewel een immaculate substance,  een substantie die niet materieel is. En dat is het geheim van het leven. Dat is het geheim dat uiteindelijk met al die materie om ons heen. wij zoeken en vinden vooral, als je de moeite doet om het ritme en de compositie van je dag of van je jaar of van je hele oeuvre in de zin van wat doe ik nou eigenlijk al die tijd? Als je die cadans weet, wat is het ritme? Wat heeft het me te zeggen? Als je daar naar op zoek gaat, naar de poëzie daarvan, naar de geometrie daarvan, dan zal je altijd in jezelf, ik noem het dan altijd die levens dans die viering, dat is dan ook de viering van Corpus Christi eigenlijk. Moet je helemaal los van geloof, dus het christelijke geloof zien. Het gaat om de viering van iets wat gebroken is en wat uiteindelijk weer intact is. En datis ons geheim. Dat is ons geschenk. Want de Ene spreidt zich uit in duizenden, net als een grote wijde rok, zeg ik altijd, in allerlei plooien. En die danst, die danst, die danst, net als de flamenco danseressen. Maar het is wel de levens dans, dus uiteindelijk is het een geheel. Het is één grote ontplooiing van dat zelf.

Ida: Ja, Madama, terwijl jij dit zo enthousiast vertelt, voelde ik gewoon dat die manier van werken, maar vooral leven dat je eigenlijk iedere keer weer alles bij elkaar gaart en raapt, maar gaart is misschien wel een goed woord omdat net zoals in de keuken iets moet garen.  Het is bij jou ook zo dat het niet alleen maar het vergaren is, maar het is juist ook het garen. In de zin van dat het je rijpt, dat tot het tot een kookpunt komt. Maar ik voelde zo sterk dat dat jou tot één geheel heeft gemaakt. Die hele werkwijze van dat reflecteren. Het is niet alleen maar het mediteren en reflecteren. Het is ook heel consequent met de materie omgaan. En wat je net al zei: Je kan echt niks weggooien, dat is soms hopeloos. Maar dat je wel alles weer opnieuw gebruikt zoals van een atelier wat je moet afbreken, dat heb je hier in feite ook al voor een groot deel gedaan. Dan worden dat weer nieuwe collages of het worden nieuwe werken of je verwerkt dingen en elk steentje wat je vindt of een schelpje, wordt iedere keer tot één geheel. Precies wat jij zegt, die compositie. En dat vind ik zo bijzonder, want het is niet alleen maar het doen, maar het maakt jou tot één geheel.

Madama: Het is voor mij heel duidelijk dat ik een behoefte heb. Compositie is een hartstocht van mij. Ik weet nog goed op de lagere school al de allereerste keer, moesten we iets uitprikken, van herfstbladeren.  En als stadskind weet je nog geen eens wat walnoot bladeren zijn. Nu heb ik er duizend. Maar dan moest je dat op een gegeven moment opplakken. Nou en dat vond ik zo leuk. En toen kreeg ik inderdaad toen al een compliment over de compositie. Zal ik nooit vergeten. Ik straalde van trots en nu voel ik ook, ik heb een natuurlijke behoefte, ook van de dag, om hem zo af te sluiten. Ik denk net als mediteren.  Nou ja, even een moment van rust. Het verwerken van alle informatie, maar ook de materie die door je handen gaat, de indrukken die je krijgt. Dat je die dus als het ware verwerkt, wat zegt het me? Dat vind ik eigenlijk nog wel het belangrijkste. Wat is de essentie van al die dingen? En als je dan al die verschillende aspecten, van wat je dan zogenaamd belangrijk vindt, als je daar op een gegeven moment een geheel van maakt, dan is het inderdaad als een heelwording, wat ze zeggen holistisch. Je wordt er helemaal één geheel van. Niet alleen dus je geest, maar ook je ziel, maar ook je lichaam, de materie. Je krijgt een ver-ademing. Nou en dat is dan weer heel grappig zoals we begonnen zijn met 'ik ben vrij om mij overal te bewegen, Niets houdt mij meer tegen'. Ikzelf ben door allerlei omstandigheden heel veel voor mijn gevoel geremd geweest. En ik denk dat heel veel mensen dat kennen. Of het nou door opvoeding is, door de culturen als Indisch meisje in Nederland, er zijn zoveel aspecten, financieel, emotioneel, die mij geremd hebben en iedere keer daar weer uitbreken.  Waarschijnlijk hebben die collages en die assemblages en het in de materie gereflecteerd zien van waar je nou mee bezig bent, een soort spiegel van je innerlijk in orde maken, een binnen buiten verhaal. Ja, inderdaad, je kunt zeggen dat dat mij gemaakt heeft tot wie ik nu ben. Madama. 

Ida: Madama Ik denk dat dit een prachtige afsluiting is van deze podcast.